بررسی دستاوردهای طرح «رویش مهر» مهرگیتی در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان
طرح «رویش مهر» موسسه مردمنهاد مهرگیتی از مهرماه ۱۴۰۱ فعالیت خود را با هدف مشاوره و برنامهریزی کنکور با اولویت جذب و آموزش دانشآموزان دختر در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان آغاز کرد و اکنون در 23 مدرسهٔ مناطق جنوب استان سیستان و بلوچستان شامل گلشن (جالق)، سراوان، مهرستان، سرباز، راسک، دشتیاری، چابهار، نیکشهر، بنت و اسپکه(لاشار) در حال اجرا است.
تا خردادماه ۱۴۰۴ بیش از ۵۲۰ کارگاه مشاورهای توسط این طرح در مناطق ذکر شده برگزار شده است. در این طرح، همایش مشاورهایـانگیزشی و جلسه تحلیل عملکرد ماهیانه به صورت منظم برای دانشآموزان مدارس تحت پوشش برگزار می شود. برنامه مشاورهای مطابق با راهبرد آموزشی مدارس از تیرماه هرسال شروع و به مدت یکسال ادامه دارد.
موضوعات جلسات:
۱. برنامهریزی، هدفگذاری و مدیریت زمان
۲. آموزش روشهای مطالعاتی
۳. بررسی اهمیت برنامه مطالعاتی تابستان
۴. تکمیل دفتر برنامهریزی و کاربرگهای مربوطه
۵. رویکردهای جدید آزمون سراسری و امتحانات نهایی
۶. بررسی اهمیت تأثیر سوابق تحصیلی؛ ضرایب مربوطه
۷. برنامه مطالعاتی نیمسال اول
۸. برنامه مطالعاتی دوران جمعبندی
۹. بررسی اهمیت نیمسال دوم
۱۰. برنامه مطالعاتی نوروز
۱۱. برنامه مطالعاتی ماه مبارک رمضان
۱۲. برنامه مطالعاتی دوران جمعبندی کنکور و شبیهسازی آن
۱۳. برنامه مطالعاتی شبه نهایی و نهایی
۱۴. جلسه مشاورهای مدیریت زمان در جلسه کنکور
با توجه به بررسی های تئوریک و همچنین مطالعات میدانی، این طرح میتواند نتایج و دستاوردهای قابلتوجهی در حوزههای مختلف علمی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد.
از آنجایی که این طرح با تکیه بر آموزش دختران اجرا میگردد، قطعاً در زمینه توانمندسازی دختران و ارتقاء وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنها در منطقه تأثیرات عمیقی خواهد داشت. چراکه این مناطق با چالشهایی همچون کمبود امکانات آموزشی، عدم وجود نیروی متخصص مشاوره، هدایت تحصیلی و کنکور، فاصله از مراکز علمی و ضعف در دسترسی به مشاوران تحصیلی روبهرو هستند.
در این مقاله سعی کردیم تا به اختصار برخی از دستاوردهای این طرح را در زمینههای گوناگون بررسی کنیم.
۱. دستاوردهای علمی و فنی
ـ افزایش سطح علمی و تحصیلی دانشآموزان: یکی از اصلیترین دستاوردهای این طرح، ارتقاء سطح علمی دانشآموزان در مناطق کمتربرخوردار است. با ارائه مشاوره تحصیلی و برنامهریزی آموزشی دقیق، دانشآموزان میتوانند درک بهتری از مواد درسی پیدا کنند، تکنیکهای یادگیری مؤثر را بیاموزند و نتایج بهتری در امتحانات خود به دست آورند.
ـ تقویت مهارتهای تحقیقاتی و پژوهشی: این طرح میتواند دانشآموزان را با فرآیندهای تحقیق و پژوهش آشنا کند و مهارتهایی مانند جمعآوری داده، تجزیه و تحلیل اطلاعات و نوشتن گزارشهای علمی را به آنها آموزش دهد. این مهارتها میتوانند در آینده به دانشآموزان کمک کنند تا در رشتههای علمی و فنی پیشرفت کنند.
ـ ارتقاء مهارتهای فنی و حرفهای: این طرح میتواند به دانشآموزان آموزشهایی در زمینههای مختلفی مانند فناوری اطلاعات، مهارتهای کامپیوتری، برنامهنویسی، طراحی گرافیکی و دیگر حوزههای فنی ارائه دهد. این امر میتواند به دانشآموزان کمک کند تا به مهارتهایی دست پیدا کنند که در بازار کار یا در راهاندازی کسبوکارهای خود در آینده به کار آیند.
ـ ترویج علوم پایه و مهندسی: این طرح میتواند به ترویج علاقه به رشتههای علمی و مهندسی در میان دختران کمک کند. با معرفی مشاغل و فرصتهای تحصیلی در این حوزهها و ارائه مشاورههای تخصصی، دانشآموزان دختر ممکن است به رشتههای علمی و فنی، مانند علوم کامپیوتر، مهندسی، شیمی، فیزیک و ریاضی علاقهمند شوند و تنها به سمت رشتههای علوم انسانی یا تجربی تمایل نشان ندهند. این میتواند به افزایش تعداد دانشآموزان دختر در این رشتهها منجر شود.
ـ آشنایی با فناوریهای نوین: طرح «رویش مهر» میتواند دانشآموزان را با فناوریهای نوین، ابزارهای دیجیتال و نرمافزارهای آموزشی آشنا کند. آشنایی با این ابزارها میتواند به بهبود فرآیند یادگیری و افزایش توانمندیهای علمی و فنی دانشآموزان کمک کند و آنها را برای دنیای مدرن آماده سازد.
ـ تقویت تفکر تحلیلی و حل مسئله: این طرح با ارائه مشاورههای تحصیلی و برنامهریزیهای دقیق، میتواند به دانشآموزان کمک کند تا مهارتهای تفکر تحلیلی و حل مسئله را توسعه دهند. این مهارتها به دانشآموزان در درک عمیقتر مسائل علمی کمک کرده و آنها را قادر میسازد تا به روشهای مختلف به حل مشکلات بپردازند.
ـ ایجاد ارتباطات علمی و همکاریهای پژوهشی: این طرح میتواند زمینهساز ایجاد ارتباطات علمی و پژوهشی بین دانشآموزان مدارس مختلف و حتی میان مدارس و دانشگاهها یا مراکز علمی باشد. ایجاد چنین همکاریهایی میتواند برای دانشآموزان فرصتهای بیشتری جهت شرکت در پروژههای علمی و پژوهشی و یادگیری از متخصصان فراهم کند.
ـ توانمندسازی در حوزههای علمی میانرشتهای: این طرح میتواند به دانشآموزان کمک کند تا تفکر میانرشتهای را در خود پرورش دهند. این امر به آنها کمک میکند تا درک بهتری از ارتباط بین علوم مختلف پیدا کنند و بتوانند در آینده در پروژهها یا رشتههای علمی و فنی پیچیدهتر و میانرشتهای موفق باشند.
ـ گسترش فرصتهای آموزشی با توجه به نیازهای محلی: مشاورههای ارائهشده در این طرح بر اساس نیازهای خاص مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان تنظیم میشوند، که این امر باعث میشود تا برنامههای آموزشی دقیقتر و مؤثرتر باشند. با شناسایی نیازهای علمی و فنی خاص منطقه، این طرح میتواند راهکارهای آموزشی مناسبی را برای رفع آنها ارائه دهد.
ـ آموزش مهارتهای کارآفرینی علمی و فنی: علاوه بر مهارتهای علمی و فنی، این طرح میتواند دانشآموزان را با اصول و روشهای کارآفرینی علمی و فنی آشنا کند. این آموزشها میتواند به دانشآموزان کمک کند تا در آینده بتوانند پروژههای علمی خود را تجاریسازی کنند یا کسبوکارهای فنی و علمی راهاندازی کنند.
در مجموع، طرح «رویش مهر» میتواند به توسعه علمی و فنی دانشآموزان در این مناطق کمک کند و با تقویت مهارتها و توانمندیهای آنان، زمینه را برای رشد علمی و فنی در سطح فردی و اجتماعی فراهم سازد.
۲. دستاوردهای اقتصادی
ـ افزایش نرخ اشتغال در آینده: با ارائه مشاورههای تحصیلی و برنامهریزی آموزشی، این طرح میتواند به دانشآموزان به خصوص دانشآموزان دختر کمک کند تا مهارتهای تحصیلی و شغلی خود را بهبود بخشند. این امر به نوبه خود باعث افزایش احتمال اشتغال آنها در آینده میشود. چراکه افرادی که تحصیلات مناسبی دارند، به ویژه در حوزههای تخصصی، در بازار کار با فرصتهای شغلی بیشتری مواجه میشوند.
ـ کاهش فقر و تقویت رفاه اقتصادی خانوادهها: تحصیل به ویژه در بین دختران میتواند به کاهش چرخه فقر در خانوادهها کمک کند. با دسترسی به آموزش بهتر، دختران میتوانند در آینده شغلهای بهتری پیدا کنند و درآمد بیشتری کسب کنند. این افزایش درآمد به طور غیرمستقیم بر رفاه اقتصادی خانوادهها نیز تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
ـتحریک اقتصاد محلی و منطقهای: این طرح میتواند به توسعه مهارتها و قابلیتهای افراد در جامعه محلی کمک کند. در درازمدت، بهبود تحصیلات و توانمندیهای افراد میتواند باعث رشد مشاغل خرد و متوسط در مناطق کمتربرخوردار شود. همچنین این امر میتواند باعث توسعه کسب و کارهای کوچک، کارآفرینی و جذب سرمایهگذاریهای محلی و منطقهای شود.
ـ افزایش نرخ بهرهوری اقتصادی: آموزشهای ارائهشده به دانشآموزان دختر باعث ایجاد نیروی کار ماهرتر در آینده خواهد شد که میتواند به افزایش بهرهوری در بخشهای مختلف اقتصادی کمک کند. افرادی که به آموزشهای تخصصی دسترسی دارند، میتوانند در مشاغل مختلف مهارتهای بالاتری ارائه دهند که منجر به کارایی و بهرهوری بیشتر در اقتصاد خواهد شد.
ـ پیشرفت در بخشهای متنوع اقتصاد: با ارتقاء سطح تحصیلات به ویژه در میان دختران، میتوان به تخصصهای مختلفی در حوزههایی مانند آموزش، سلامت، تکنولوژی، کشاورزی و صنایع دستی دست پیدا کرد. این امر به نوبه خود میتواند باعث رشد و شکوفایی بخشهای مختلف اقتصادی در مناطق کمتربرخوردار شود و به توسعه پایدار اقتصادی کمک کند.
ـ ترویج کارآفرینی در میان دختران: با برنامهریزی تحصیلی و مشاوره در حوزههای مختلف، این طرح میتواند روحیه کارآفرینی را در دانشآموزان دختر تقویت کند. دخترانی که از مشاورههای شغلی بهره میبرند، ممکن است تصمیم به راهاندازی کسبوکارهای کوچک و متوسط در منطقه خود بگیرند که میتواند باعث رونق اقتصادی و ایجاد شغل در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان شود.
ـ کاهش مهاجرت و تقویت توسعه منطقهای: یکی از نتایج اقتصادی این طرح میتواند کاهش مهاجرت جوانان به شهرهای بزرگ به دنبال یافتن فرصتهای شغلی و تحصیلی باشد. وقتی که افراد در مناطق خودشان تحصیل کرده و مشغول به کار میشوند، از مهاجرت به سایر مناطق جلوگیری شده و توسعه اقتصادی در خود منطقه تسریع میشود.
به طور کلی، این طرح نهتنها به توانمندسازی دانشآموزان در زمینههای تحصیلی و شغلی کمک میکند، بلکه در سطح گستردهتری بر توسعه اقتصادی مناطق کمتربرخوردار تأثیر مثبت خواهد گذاشت و به بهبود وضعیت اقتصادی در این مناطق کمک خواهد کرد.
۳. دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی
ـ تقویت نقش زنان در جامعه با جذب و آموزش بیشتر دانشآموزان دختر: این طرح با تأکید بر آموزش دختران، به تقویت حضور و نقش زنان در جامعه کمک میکند. دختران آموزشدیده با توانمندیهای علمی و اجتماعی میتوانند در آینده به فعالان اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شوند و بهطور مؤثر در تحولات جامعه نقش داشته باشند. این تغییر در نگاه به نقش زنان در جامعه باعث میشود که دختران بیشتر از قبل بهعنوان بخش مهمی از جامعه شناخته شوند.
ـ گسترش باور به تحصیلات و علمآموزی در میان خانوادهها در جوامع سنتی: نگرشها و موانع فرهنگی نسبت به تحصیل دختران به ویژه در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان هنوز هم وجود دارد و اجرای طرح «رویش مهر» با تمرکز بر جذب دختران میتواند به تغییر نگرشها و باورهای سنتی خانوادهها کمک کند و ارزش تحصیل برای دختران را بیشتر کند. این امر میتواند موجب تغییرات فرهنگی در خانوادهها و در نهایت در جامعه شود و مسیر را برای ادامه تحصیل نسلهای آینده هموارتر سازد.
ـ کاهش نابرابریهای جنسیتی در زمینه تحصیل و اشتغال: یکی از دیگر اثرات این طرح، کاهش شکاف جنسیتی در تحصیلات و دسترسی به مشاغل است. با فراهم کردن فرصتهای تحصیلی برابر برای دختران، این طرح میتواند نابرابریهای جنسیتی در حوزه تحصیل، بهویژه در مناطق کمتربرخوردار را کاهش دهد. دختران با دریافت مشاوره و برنامهریزی دقیق تحصیلی میتوانند فرصتهای برابری با پسران برای موفقیت در کنکور و انتخاب رشتههای مختلف داشته باشند.
ـ تقویت اعتماد به نفس و استقلال اجتماعی دختران: وقتی دختران آموزشدیده و مشاورهدیده میتوانند مسیر تحصیلی خود را با موفقیت دنبال کنند، اعتماد به نفس آنها افزایش مییابد. این امر نه تنها بر رشد فردی آنها تأثیر دارد، بلکه میتواند باعث تقویت استقلال اجتماعی دختران در تصمیمگیریها و مشارکتهای اجتماعی شود.
ـ افزایش مشارکت اجتماعی و سیاسی زنان در آینده: آموزش و توانمندسازی دختران میتواند به مشارکت بیشتر آنها در امور اجتماعی، سیاسی و فرهنگی منجر شود. دختران با تحصیلات عالی، انگیزه و توانمندی بیشتری برای مشارکت در تصمیمگیریهای اجتماعی و سیاسی خواهند داشت. این مشارکت میتواند تأثیرات مثبتی بر روندهای فرهنگی و سیاسی جامعه داشته باشد.
ـ کاهش ازدواج زودهنگام و افزایش توانمندیهای فردی دختران: یکی از چالشهای موجود در بسیاری از جوامع سنتی، ازدواج زودهنگام دختران است. طرح «رویش مهر» مهرگیتی با فراهم کردن فرصتهای تحصیلی و مشاورهای برای دختران، میتواند به کاهش چشمگیر این امر کمک کند. دخترانی که تحصیلات خود را ادامه میدهند، فرصتهای بیشتری برای انتخابهای شخصی و حرفهای دارند و در نتیجه میتوانند زندگی مستقلتری داشته باشند.
ـ ایجاد فرهنگ حمایت از دختران در جوامع سنتی: وقتی خانوادهها شاهد موفقیتهای دختران خود در زمینه تحصیل و ورود به دانشگاهها و رشتههای معتبر باشند، این امر میتواند به تغییر نگرشها و تقویت باورهای حمایتی از دختران در سطح جامعه منجر شود.
ـ الگوسازی فرهنگی برای نسلهای آینده: موفقیت دانشآموزان دختر در این طرح میتواند آنها را به الگوهای فرهنگی تبدیل کند. این الگوها میتوانند به دیگر دختران انگیزه بدهند و مسیر موفقیت تحصیلی را برای نسلهای آینده روشن کنند. در نتیجه، این طرح بهطور غیرمستقیم باعث ترویج فرهنگ علمآموزی و موفقیت دختران در جامعه میشود.
ـ الگوسازی فرهنگی مثبت: ایجاد و معرفی الگوهای بومی موفق دانشآموزان در این طرح میتواند آنان را به الگوهای الهامبخش در جامعه محلی تبدیل کند و انگیزهای برای نوجوانان و نسلهای بعدی به وجود آورد. به بیان دیگر، دانشآموزانی که از این طرح بهرهمند شده و موفق شوند، میتوانند بهعنوان الگوهایی بومی برای سایر نوجوانان منطقه عمل کنند و فرهنگ موفقیت تحصیلی را گسترش دهند.
ـ افزایش مشارکت خانوادهها در آموزش: وقتی دانشآموزان وارد فرایند هدفمند مشاوره و برنامهریزی میشوند، خانوادهها نیز بیشتر درگیر مسیر تحصیلی فرزندان خود شده و فرهنگ همراهی آموزشی در خانواده تقویت میشود. در جریان این طرح، خانوادهها نیز به اهمیت نقش حمایتی خود در موفقیت فرزندان پی میبرند و این امر به افزایش تعاملات آموزشی و فرهنگی در درون خانواده منجر میشود.
ـ پیشگیری از آسیبهای اجتماعی: جذب نوجوانان در مسیر آموزش و هدفگذاری تحصیلی، آنها را از خطراتی چون ترک تحصیل، بیکاری، شغل های کاذب و مهاجرت بیهدف دور میکند و زمینه رشد اجتماعی سالم را فراهم میسازد.
ـ کاهش شکاف فرهنگیـآموزشی با سایر نقاط کشور: اجرای چنین طرحهایی در عمل فاصله فرهنگی و آموزشی بین مناطق کمتربرخوردار و برخوردار کشور را کاهش داده و گامی در راستای عدالت اجتماعی محسوب میشود و هم چنین موجب همسطحسازی فرصتهای آموزشی و فرهنگی میان مناطق کمتربرخوردار و برخوردار کشور میشود و به تقویت عدالت فرهنگی نیز کمک میکند.
ـ تقویت هویت بومی همراه با تحصیل: در این طرح، تلاش بر این است که در کنار آموزش کنکور، توجه به زبان، تاریخ و فرهنگ بومی هم در نظر گرفته شود. با این کار، دانشآموزان حس تعلق فرهنگی پیدا میکنند و میتوانند فرهنگ بومی خود را با دستاوردهای علمی تلفیق کنند. حفظ و ترویج هویت بومی در کنار پیشرفت علمی در صورتی که اجرای طرح با شناخت فرهنگی منطقه همراه باشد، امکان تلفیق موفقیت تحصیلی با حفظ زبان، رسوم و هویت محلی را فراهم میسازد.
نتیجهگیری
طرح «رویش مهر» مهرگیتی با اولویت جذب و آموزش دانشآموزان دختر در مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان نه تنها به تقویت تحصیلات دختران و بهبود دسترسی آنها به فرصتهای تحصیلی میپردازد، بلکه بهطور اساسی تأثیرات فرهنگی مثبتی بر جامعه خواهد گذاشت. این طرح میتواند به تغییر نگرشها، تقویت اعتماد به نفس، کاهش نابرابریهای جنسیتی و افزایش مشارکت اجتماعی و اقتصادی دختران کمک کند. در نهایت، این طرح زمینهساز ایجاد تغییرات فرهنگی پایدار و تحول در موقعیت اجتماعی و اقتصادی دختران در این مناطق خواهد بود.
این طرح فرصتی بینظیر برای ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی و علمی جامعه محلی است. طرح «رویش مهر» نه تنها میتواند دستاوردهای فرهنگی و تحصیلی مهمی برای دانشآموزان به همراه داشته باشد، بلکه با فراهم آوردن زمینههای آموزشی و مشاورهای مناسب، میتواند بهطور قابلملاحظهای وضعیت اقتصادی خانوادهها و مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان را بهبود بخشد. از کاهش بیکاری و افزایش فرصتهای شغلی گرفته تا تقویت کارآفرینی و توسعه منطقهای، این طرح پتانسیل بالایی برای ایجاد تغییرات مثبت اقتصادی در آینده دارد.
از آنجایی که این طرح با حمایت نهادهای آموزشی متخصص و با مشارکت افراد توانمند بومی اجرا میشود، میتواند یکی از عوامل کلیدی توسعه پایدار اقتصادی و فرهنگی در این منطقه باشد.
نگارنده: نظرمحمد اربابی، مدیر اجرایی طرح رویش مهر موسسه مردمنهاد مهرگیتی