وبلاگ

یکی از مؤلفه‌های اصلی توسعه انسانی، آموزش و توانمندسازی است به شکلی که از این طریق می‌توان مشارکت توام با بهره‌وری نیروی انسانی را در فرایند توسعه کشور شاهد بود. نیروی انسانی توانمند در مسیر توسعه همه جانبه کشورها، بر شاخص‌هایی همچون رشد اقتصادی، اشتغال و کاهش نرخ بیکاری، کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد تاثیرگذار است.

بر اساس تحقيقات، ‌اصلاح نظام های آموزشي به‌طوری‌كه مهارت‌های كافی را براي همه شهروندان فراهم كند می‌تواند شاخص رشد اقتصادی  را در دراز مدت تا ده درصد افزايش دهد. 

سطح مهارت شهروندان دغدغه كليدی است اما اطمينان از داشتن مهارت های مناسب كه بتواند قابليت اشتغال افراد را افزايش دهد و به ايجاد شغل در زمان حال و آينده كمك نمايد نيز مهم است.

اغلب مدارس و نهادهای آموزشی متولی تهيه محتوای برنامه‌های درسی و روش‌های تدريس هستند تا افراد را برای دنيای كار آماده كنند. اما بسياری از برنامه‌های آموزشی بر دانشی استوار است كه قابل استفاده نيست و بسيار كم بر قابليت‌های كليدی  تكيه دارد.

در این میان و در گستره وسیعی از انواع آموزش‌ها، آموزش‌های مهارتی به دلیل ابعاد کاربردی و عملی بودنشان در ایجاد، تقویت و رشد قابلیتهای انسانی سهم قابل توجهی را دارند به طوری که امروز صاحب‌نظران اقتصادی با ارائه نظریه‌های توسعه نیروی انسانی، بر ضرورت سرمایه‌گذاری در زمینه آموزش برای توسعه قابلیت‌های انسانی و افزایش سطح مهارتهای حرفه‌ای تاکید دارند.

اما آنچه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را حائز اهمیت می‌کند، توجه این آموزش‌ها به مفهوم «قابلیت انسانی» به جای سرمایه انسانی است؛ در این معنا در حالی که سرمایه انسانی تمرکز بر نقش فاعلی انسان در افزایش و بهبود امکانات تولید دارد، قابلیت انسانی تلاش می‌کند توانمندی انسان‌ها را برای دستیابی به زندگی شایسته‌تر تقویت کند. در همین جاست که آموزش‌های فنی و حرفه‌ای در ایجاد و تقویت عدالت اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذار است.

باید خاطرنشان کرد: آموزشهای فنی و حرفه‌ای انجام فعالیت‌هایی است که می‌تواند فرد را برای احراز شغل، حرفه و کسب و کار آماده کند یا کارایی و توانایی وی را در انجام آن افزایش دهد. این آموزش‌ها کسب مهارت‌ها را در راستای تکنولوژی و علوم وابسته به همراه دانش‌های خاص مربوط به شغل و در بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ارائه می دهد.

هدف از این آموزشها ، افزایش توانایی های دانش ، مهارت و قدرت درک افراد و انجام مطلوبتر کار در محدوده وظایف شغلی است . از آنجایی که موضوع بیکاری یکی از مهمترین مسائل و مشکلات جهان است و در کشورهای در حال توسعه با توجه به فقدان توازن ساختارهای اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی سهم بیشتری را بر توسعه دارد و با توجه به اینکه یکی از دلایل بیکاری در کشور فقدان مهارتهای مورد نیاز بازار کار از سوی جویندگان کار است، انتظار می رود سازمان آموزش فنی و حرفه ای با ارائه آموزشهای مهارتی بتواند نقش بسزایی در کاهش میزان بیکاری ایفا کند.

زیرا آموزش های فنی و حرفه‌ای به سبب انعطاف پذیری نشأت گرفته از خصیصه های بازار کار و اوضاع اقتصادی کشور و همچنین به دلیل آموزش و ایجاد مهارتهای لازم در افراد برای توانایی در احراز مشاغل ، نقش به سزایی در اشتغال دارد. این آموزشها هم مهارتهای خاص مورد نیاز صنعت و هم مهارتهای عمومی بازار کار را فراهم می سازد و همچنین برای شاغلینی که به دلیل تغییرات تکنولوژی دچار کاهش کارایی می‌شوند، امکان به روز شدن و تکمیل مهارت را فراهم می کند .

لذا به این نوع آموزشها به عنوان ابزاری برای مقابله با بیکاری بالاخص بیکاری ساختاری که ناشی از تغییرات در اقتصاد جهانی است ، نگریسته می شود .

در واقع خصیصه این آموزش‌ها ، نوعی پرورش «کارآفرین» است ، به این معنی که افراد پس از کسب مهارت و تخصص دانش فنی قادر خواهند بود که فرصتهای شغلی مناسبی را به دست آورند یا در نهایت فرصت شغلی ایجاد کنند .

اینگونه آموزش از نقش و تاثیرگذاری اقتصادی- اجتماعی مهمی برخوردار است. چرا که معرف نوع مهمی از سرمایه‌گذاری در منابع انسانی است و با فراهم کردن زمینه های ارتقای دانش ، نگرشها و مهارتهای مورد نیاز بازار کار و اشتغال در زمینه های مختلف به توسعه اقتصادی کمک می کند.

کار محور بودن آموزشهای فنی و حرفه‌ای سبب شده است که این آموزشها به عنوان یکی از عناصر کلیدی برای تحقق پیشرفتهای اقتصادی محسوب شود و از جمله عوامل موثر در موفقیت کشورهای توسعه یافته تلقی شود. چرا که آموزش نظری همگام با کار عملی موجب تربیت نیروی انسانی خلاق و فعال می شود.

بنابراین، اگر آموزش فنی و حرفه‌ای در کشور نادیده گرفته شود‌، در واقع باعث سوق دادن آموزش کشور به طور غیرمستقیم به آموزش اشتغال کاذب و درآمدهای سهل الوصول و ناپایدار می شود و به تدریج آسیب جدی به کشور وارد می سازد.

به همین علت است که می‌بینیم یکی از اولویتهای مهم در سرمایه گذاریهای آموزشی در تمامی جوامع صنعتی ، توسعه و گسترش آموزش های فنی و حرفه‌ای است و این مهم هم از سوی نهادهای ذیربط بین‌المللی نظیر یونسکو و بانک جهانی به منزله یک استراتژی مهم به کشورهای در حال توسعه توصیه می شود .

غیر از بعد اقتصادی ، نقش آموزشهای فنی و حرفه ای در تغییرات اجتماعی و فرهنگی خصوصا در رشد و بهبود فرهنگ کار حائز اهمیت است . نقش این آموزشها در تغییرات اجتماعی ، فرهنگی به دلایل مشروحه زیر بسیار مهم ارزیابی می‌شود :

کاهش سطح بیکاری ،  کاهش معضلات اجتماعی ، کمک در جلوگیری از مهاجرت بی رویه جوانان به شهرهای بزرگ ، کاهش تبعات منفی بیکاری ، بازسازی و نوسازی آموزشی ، توانمندسازی افراد برای زندگی بهتر ، افزایش سلامت و بهداشت روانی ، افزایش امید به زندگی ، توسعه عرصه زندگی ، کار و حرفه ، بهبود روابط اجتماعی و مناسبات انسانی ، انتقال ارزشها و هنجارهای اجتماعی.

بنابر گزارش بانک جهانی، ظهور اقتصاد دانش محور در کشورهای صنعتی در دهه‌های آخر قرن گذشته و به دنبال آن در برخی از کشورهای جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین، نشان داد که سرمایه انسانی ماهر و کارآمد ابزاری محوری در توفیق این کشورها برای ورود به اقتصاد جدید بوده و «آموزش‌های فنی و حرفه‌ای» نقش اساسی را در این بین ایفا کرده است. این آموزش‌ها در کشورهای در حال توسعه نه فقط عهده‌دار تربیت نیروی کار مورد نیاز بخش‌های مختلف اقتصادی بوده است، بلکه از طریق بسترسازی خوداشتغالی، به حل مشکل بیکاری هم کمک کرده است.

توسعه آموزشهای فنی وحرفه‌ای در شرایط کنونی برای اقتصاد و فرهنگ ایران و به ویژه شتاب‌دهی به فرایند تولید امری حیاتی است؛ زیرا سرمایه گذاری‌های زیربنایی و افزایش ابزار و تجهیزات و به طور کلی سرمایه فیزیکی بدون سرمایه انسانی بلااستفاده مانده یا به نحو اقتصادی و کارآمد مورد بهره‌برداری قرار نمی گیرد.

از آنجایی که نقش این آموزش‌ها در رفع معضلات بیکاری و مشاغل کاذب بسیار مهم ارزیابی می‌شود باید در نقاط مختلف کشور که مشکل بیکاری به چشم می‌خورد به این موضوع توجه ویژه داشت. در مناطق کمتر توسعه یافته توجه به آموزش‌ مهارت‌های فنی حرفه‌ای می‌تواند موجب کارآفرینی و توانمندسازی افراد و حل مشکلات ناشی از بیکاری و فقر گردد.

بنابراین از ضرورتها و الزامات رشد و توسعه اقتصادی ایجاد مهارتهای لازم سرمایه انسانی است و در این میان آموزشهای فنی و حرفه ای؛ که تلفیقی است از علم، فن و هنر؛ نقش بسیار مهمی در تامین نیروی انسانی کارآمد ایفا کرده و مضمونی توسعه‌ای دارد. در جهان فراصنعتی امروز توسعه به معنی عام بدون توجه به آموزشهای فنی و حرفه ای مفهوم‌نخواهد داشت‌.

 ……………………….

 منبع: روزنامه اطلاعات