وبلاگ

آتش‌سوزی در مدارس ایران سابقه‌ای چندین ساله دارد و تاکنون منجر به وارد آمدن خسارات جانی و مالی فراوانی شده است. یکی از تلخ‌ترین این حوادث حادثه آتش‌سوزی مدرسه شین‌آباد بود که در آن 29 دانش‌آموز دختر دچار سوختگی شدند و متأسفانه دو نفر از آن‌ها بر اثر شدت جراحات وارده فوت کردند.

آتش‌سوزی در مدرسه شهرستان شفت گیلان در بهمن سال 1376، آتش‌سوزی در مدرسه روستای سفیلان چهارمحال و بختیاری در آبان 1383، آتش‌سوزی در مدرسه شهید رحیمی درودزن در سال 1385، مرگ یک دانش‌آموز در آتش‌سوزی خوابگاه شبانه‌روزی روستای ˈچاه رحمانˈ سیستان و بلوچستان در آبان 89، آتش‌سوزی در دبیرستان شبانه‌روزی وابسته به دانشگاه چابهار در آبان 90 و آتش‌سوزی مدرسه شین‌آباد در آذر ماه 91، همه و همه سلسله وقایع هشداردهنده است.

برای جلوگیری از تکرار چنین وقایعی، قاعدتاً جامعه نباید صرفاً به گرامیداشت آسیب‌دیدگان این حوادث اکتفا کند، بلکه باید از این حوادث درس گرفته، آن‌ها را ارزیابی کند و احتمال وقوع حوادث مشابه و میزان خسارات ناشی از آن‌ها را کاهش دهد. در بسیاری از مدارس می‌توان با صرف هزینه‌ای اندک راه را بر بروز حادثه‌ای ناگوار و اتلاف منابع عظیم مالی و انسانی بست.

اما برای ایمن‌سازی مدارس در برابر آتش‌سوزی چه باید کرد؟

عوامل زیر در امنیت یک مرکز آموزشی در برابر حریق مؤثرند:

1-      مکان مرکز (مراکز آموزشی نباید به مراکز خطر مانند انبارهای قابل اشتعال و غیره نزدیک باشند و خود نیز حتی‌الامکان نباید حاوی این انبارها باشند)

2-      ساختمان مرکز (ساختمان مراکز آموزشی باید ویژگی‌های خاص کاربری خود را داشته باشد. به‌عنوان‌مثال با توجه به تحقیقات به‌عمل‌آمده در گروه‌های توسعه و تجهیز مدارس در صورت مسدود شدن درب اصلی کلاس در زمان حریق، پنجره‌ها مکان امنی برای خروج اضطراری نخواهند بود. چون عموماً پنجره‌های طبقات اول و هم کف نرده دار و پنجره‌های طبقات بالاتر احتمال خطر بالایی دارند، لزوم وجود دو درب در دو سوی کلاس درس احساس می‌شود.)

3-      نیروهای آموزش‌دیدهٔ مرکز (پرسنل مدرسه و دانش آموزان باید در برنامه‌های مؤثر و عملی به‌طور متوالی و منظم نسبت به خطرات حریق در مدارس از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی و یا اطلاع‌رسانی‌های دیگر به آگاهی کافی دست یابند.)

4-      تجهیزات مناسب و استاندارد در محیط (تجهیزات به‌کاررفته در مدارس باید طوری طراحی شوند که از گسترش حریق جلوگیری کرده و ممانعتی در برابر خروج دانش آموزان از محوطهٔ خطر ایجاد نکنند.)

5-      تجهیزات حفاظتی مناسب و استاندارد (سیستم‌های حفاظتی کارا و مناسبی که به دلیل خطاهای مکرر، توسط پرسنل مدرسه غیر فعال نشده باشند. لازم به توضیح است که یک سیستم حفاظتی غیر کارا خود می‌تواند عامل ایجاد خطر باشد. فرض کنید بدون آن‌که حریقی اتفاق افتاده باشد آژیرهای خطر به صدا درآمده باشند و بر اثر خروج اضطراری دانش آموزان برای آن‌ها مشکلاتی به وجود آورد و یا باعث اختلال در سیستم آموزشی بشود.)

 مناسب‌ترین روش مبارزه با حریق در مراکز آموزشی:

در صورت وجود پرسنل خبره و آموزش‌دیده و با توجه به کمبود اعتبارات مراکز آموزشی سیستم‌های اطفای دستی می‌تواند گزینهٔ مناسبی باشد اما با صرف هزینه‌های بیشتر سیستم‌های اطفای حریق اتوماتیک (شبکه‌های بارندهٔ خودکار) در صورت سلامت مدار، بسیار کاراتر می‌باشند.

تدابیر، راهکارها و پیشنهادها

–          بخش‌های مختلف مدرسه (کلاس‌ها، کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، نمازخانه‌ها، راهروها، محوطه‌های ورزشی و غیره) می‌بایست مجهز به تجهیزات اعلام و اطفای حریق،  سیستم اتصال به زمین (Earting) و جعبه‌های کمک‌های اولیه باشند.

–          درب‌های خروجی کلاس‌های درس و راهروها حتماً باید به سمت بیرون باز شوند تا خروج دانش آموزان به‌سادگی صورت گیرد. (تمام درب‌های واقع در راه خروج باید از نوع لولایی باشند که بر پاشنه می‌چرخند و دستکم باید 80 سانتی متر عرض داشته باشند.)

–          استفاده از هر گونه قفل یا وسیلهٔ سد کننده در مسیرهای خروج که مانع فرار به موقع شود ممنوع می‌باشد. (در مواردی که برای درب‌ها قفل پیش‌بینی می‌شود باید از نوع ساده انتخاب شده و باز کردن آن مهارت و تلاش خاصی لازم نداشته باشد و از داخل همه توانایی باز کردن آن را داشته باشند)

–          فضاهای مورد استفادهٔ کودکان پیش‌دبستانی و دانش آموزان سال اول دبستان باید فقط در تراز تخلیه و اتاق‌های مورد استفاده دانش آموزان سال دوم دبستان، حداکثر یک طبقه بالاتر از تراز تخلیهٔ خروج واقع شوند.

–          اماکن خطر در مدرسه شناسایی شده و نسبت به علائم هشداردهنده اقدام شود.

–          لزوم فرهنگ‌سازی  (آموزش‌های تئوری، چاپ بروشور، نصب علائم راهنما و …) در استفاده از تجهیزات اعلام و اطفای حریق در مدارس برای جلوگیری از شکستن و معیوب شدن تجهیزات و خاموش کردن سیستم‌ها به علت اعلام خطرهای اشتباه مکرر.

–          لزوم بررسی سلامت سیستم‌های حفاظتی طبق برنامه‌های زمان‌بندی ارائه‌شده توسط شرکت‌های مجری. (بازدیدهای هفتگی، تست‌های شش‌ماهه و سالیانه)

–          آشکارسازهای دودی (دتکتورهای دودی) در هر دو نوع یونیزاسیون و فتوالکتریک (نوری) برای مدارس مناسب‌تر از آشکارسازهای حرارتی و غیره می‌باشند. (نوع یونیزاسیون امروزه به دلایل زیست محیطی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد).

–          بعضی سیستم‌های اعلام حریق را می‌توان به گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که ابتدا پرسنل مدرسه از وجود حریق آگاه شوند تا خروج دانش آموزان را مدیریت کنند. در این گونه موارد قبل از این که صدای آژیر خطر به صدا درآید، پنل یا ریپیترهای اتاق‌های کنترل که معمولاً در مدارس در نزدیکی اتاق مدیریت قرار می‌گیرند خطر را اعلام می‌کنند.

–          روی فیوزهای تابلوهای برق برچسبِ مکانی بزنید که در هنگام حادثه بتوانید در زمان کمی کنترل منطقهٔ حریق را در دست بگیرید و میزان خسارت را کاهش دهید.

–          مدارس باید مجهز به سیستم قطع گاز اضطراری باشند.

–          می‌توان همزمان با انجام مانورهای زلزله، مراسم صبح گاه و غیره در مدرسه در مورد خطرات حریق و نکات ایمنی مربوط به آن اطلاع‌رسانی کرد. برای این کار می‌توان از کارشناسان آموزش‌وپرورش، جمعیت هلال احمر، آتش‌نشانی‌ها، ادارات برق و گاز و … کمک گرفت.

–          کلیدها، پریزها، سیم‌کشی‌های برق، لوله‌های گاز و شیرهای اصلی آن‌ها در دوره‌های زمانی معین بررسی و نواقص احتمالی توسط متخصصین برطرف شود. برای کاهش هزینه‌ها می‌توان از تخصص اولیای دانش آموزان استفاده کرد.

–          برگزاری مسابقات مقاله‌نویسی، نقاشی، روزنامه دیواری و … تا توجه دانش آموزان نسبت به حریق و خطرات آن جلب شود.

–          نصب دوربین‌های مداربسته و سایر تجهیزات حفاظتی می‌تواند از بروز حریق‌های عمدی و غیرعمدی که گاه در اثر شیطنت و یا کنجکاوی دانش آموزان انجام می‌شود جلوگیری کند.

–          راه‌کارهای لازم برای مقاوم‌سازی مدارس در برابر حریق باید توسط مسئولان مربوطه در یک حرکت مستمر پیگیری و عملی شوند. (پیش‌بینی راه‌های فرار و استفاده از مصالح و تجهیزات ساختمانی مناسب و …).

 هشدارها

–          در مدارسی که آزمایشگاه‌های شیمی دارند کار کردن با مواد شیمیایی باید با رعایت دقیق قوانین انجام گیرد.

–          ظروف محتوی مایعات سریع الاشتعال باید از جنس نسوز و نشکن بوده و دارای درب کاملاً محکم و محفوظ باشند و با برچسبی محتویات داخل آن مشخص شده باشد.

–          در صورت استفاده از وسایل گرمایشی نفت‌سوز، مواد سوختی نباید در هنگام پرکردن باک و یا سرریز شدن، روی قسمت‌های داغ بخاری ریخته شود. ضمناً در هنگام ریختن نفت در بخاری‌های نفتی روباز، بخاری نباید روشن باشد.

–          کلیهٔ مایعاتی که نقطهٔ شعله زنی آن‌ها کمتر از 7 درجهٔ سانتیگراد می‌باشد، نباید روی سطح زمین نگهداری شوند، مگر این که به صورت محدود در ظرف‌های کمتر از 18 لیتر و داخل ظروف یا مخازن حفاظت‌شده نگهداری شوند.  

–          استفاده از موتورها و وسایلی که تولید جرقه می‌کنند در شوفاژخانه‌ها و آزمایشگاه‌هایی که بخار مایعات قابل اشتعال وجود دارد تنها با مشاورهٔ عوامل فنی مدرسه صورت گیرد.

–          استفاده از وسایل برقی گرماساز و … دست‌ساز مجاز نمی‌باشد.

–          مدارسی که کارگاه‌های فنی از قبیل برق، جوشکاری، برش حرارتی و … را دارند حتماً باید مسئول ایمنی داشته باشند.

–          لباس کار دانش آموزان و پرسنل باید عاری از مواد قابل اشتعال باشد.

–          سطل‌های آب، ماسه و یا کپسول‌های خاموش‌کننده (متناسب با نوع حریق) باید در کارگاه‌ها وجود داشته باشند.

–          در هنگام کار با مواد قابل اشتعال در آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌ها باید تهویه‌های مناسبی مواد قابل اشتعال را از فضای بسته خارج کنند.